Chuyên gia đề xuất phân loại thuế tiêu thụ đặc biệt theo nồng độ cồn, hàm lượng đường, tránh cào bằng.
Toàn cảnh Hội thảo “Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế – Góc nhìn từ doanh nghiệp chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”. Ảnh: Ban tổ chức
Tránh cào bằng khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt
Tại Hội thảo “Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế – Góc nhìn từ doanh nghiệp chịu thuế tiêu thụ đặc biệt” do Báo Nhân Dân tổ chức ngày 22.4.2025, các chuyên gia và doanh nghiệp đã kiến nghị cần lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý, tránh gây “sốc” cho thị trường.
TS. Cấn Văn Lực – chuyên gia kinh tế trưởng BIDV – cho rằng thuế tiêu thụ đặc biệt là công cụ điều tiết hành vi tiêu dùng, nhưng nếu thiết kế thiếu hợp lý sẽ gây tác dụng ngược. “Thị trường chính ngạch có thể suy giảm, kéo theo hàng lậu, hàng trôi nổi và thất thu ngân sách,” ông nhận định.
Dẫn số liệu năm 2024, ông cho biết quy mô thị trường đồ uống đạt 15,5 tỉ USD, bia tiêu thụ khoảng 4,4 tỉ lít – gần như không tăng so với năm trước, trong khi nước giải khát tăng 4,8%. Mặc dù có tín hiệu phục hồi, ngành vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề sau ba năm liên tiếp sụt giảm. Ông cảnh báo nếu tăng thuế quá nhanh, sản lượng sẽ giảm, kéo theo sụt giảm nguồn thu từ thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp. Việc áp dụng một mức thuế chung cho các sản phẩm có độ cồn khác nhau cũng có thể gây khó cho thị trường và khó khăn trong thực thi.
Từ những phân tích trên, TS. Cấn Văn Lực đề xuất một số định hướng chính sách cụ thể. Trong đó, cần tính toán lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt phù hợp, tránh gây “sốc” cho doanh nghiệp và thị trường. Giãn thời điểm áp dụng luật, có thể lùi đến năm 2028 để tạo điều kiện thích ứng cho doanh nghiệp.
Đồng thời, xem xét áp dụng mức thuế suất khác nhau tùy theo nồng độ cồn, hàm lượng đường… để tránh đánh thuế cào bằng. Đồng bộ hóa nhiều chính sách: bảo vệ sản phẩm chính ngạch, chống buôn lậu, tăng năng lực quản lý địa phương…
Bảo đảm đồng bộ giữa Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt với các luật liên quan như Luật Phòng chống tác hại rượu bia, Luật Môi trường, Luật Quảng cáo… Nuôi dưỡng nguồn thu bằng việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển ổn định, lâu dài.
TS. Cấn Văn Lực khẳng định, việc sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt không nên chỉ tập trung vào mục tiêu tăng thu ngắn hạn, mà cần hướng tới nguyên tắc hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Lộ trình tăng thuế cần có độ trễ thích hợp
TS. Lê Duy Bình – Giám đốc Economica Việt Nam – cho rằng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy giảm, doanh nghiệp trong nước còn gặp nhiều khó khăn, thì chính sách thuế càng cần đóng vai trò hỗ trợ. Ông dẫn chứng, trong năm 2024, tổng giá trị hỗ trợ tài khóa của Chính phủ lên đến 191.000 tỉ đồng, bao gồm miễn, giảm, gia hạn thuế, phí và tiền thuê đất. Năm 2025, các chính sách này tiếp tục được triển khai để “khoan sức dân, nuôi dưỡng nguồn thu”.
Theo ông, cần lựa chọn chính sách thuế sao cho vừa đạt được mục tiêu quản lý, vừa hỗ trợ phục hồi tăng trưởng, giữ chân nhà đầu tư và bảo vệ việc làm cho hàng trăm nghìn lao động trong ngành và chuỗi cung ứng liên quan.
Đồng quan điểm, bà Phan Minh Thủy – Trưởng phòng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – cũng cho rằng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với các mặt hàng như rượu, bia cần được tính toán kỹ lưỡng. VCCI đề xuất bắt đầu tăng thuế từ năm 2028, theo hướng mỗi 2 năm tăng 5% cho đến năm 2030.
Bà Thủy lưu ý, việc tăng thuế chưa chắc đạt được mục tiêu điều chỉnh hành vi tiêu dùng nếu thiếu các bằng chứng khoa học xác đáng. Thậm chí, điều này có thể làm gia tăng tiêu thụ hàng lậu, hàng không chính thống, gây rủi ro cho sức khỏe người dân và ảnh hưởng đến nguồn thu lâu dài. “Chính sách thuế cần đặt trong tổng thể các giải pháp thúc đẩy nội lực doanh nghiệp và bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội,” bà nhấn mạnh.
