Đầu tư tiền mã hóa, với những đặc tính riêng biệt, việc kiểm soát bản thân, vượt lên lòng tham của chính mình - một nhà đầu tư - càng quan trọng.
Tôi tham gia thị trường tiền mã hóa từ cách đây gần 10 năm và đã trải nghiệm cảm giác toát mồ hôi hột khi thực hiện những giao dịch đầu tiên, bởi vì rất sợ thực hiện sai thao tác kỹ thuật hoặc bị lừa đảo dẫn tới mất tiền. Nhưng sau này nghiệm lại mới thấy, thách thức lớn nhất của những nhà đầu tư tiền ảo, tài sản ảo không phải là vấn đề kỹ thuật mà là sự phân bổ nguồn vốn, sự chiến thắng lòng tham, tâm lý đám đông… trước khi quyết định đầu tư.
Ảnh: freepik.com
Một lần sau đó tôi đã không toát mồ hôi mà lạnh sống lưng khi đứng trước tình huống cực kỳ căng thẳng về tài chính. Nghe mấy người bạn kháo nhau về một token mới có khả năng sinh lãi cao vì trước đó tăng trưởng hơn 10 lần chỉ trong một ngày, tôi quyết định vay nóng bạn bè 200 triệu đồng để đầu tư. Chỉ trong khoảng một tháng, số tiền ảo này đã nhân đôi giá trị, đem đến trong tôi cảm giác lâng lâng khi tưởng tượng viễn cảnh sẽ tiếp tục nhân hàng trăm lần như một số token mà giới đầu tư truyền tai nhau.
Rồi chỉ trong một buổi chiều, số tài sản trở lại với giá trị ban đầu. Tôi tiếc mức lãi 200 triệu đồng từng có, thỉnh thoảng lại nín thở nhìn vào chart, cầu mong những đường cong nhảy múa như điện tim đồ ngóc đầu lên. Nào ngờ, như những chỉ báo của một quả tim kiệt quệ, đường cong ngày càng chìm xuống. Âm 10 triệu đồng, 20 triệu đồng, 30 triệu đồng rồi nhiều hơn, nhiều hơn nữa… Thời điểm cắn răng chờ chart lên trở lại cũng là thời điểm bạn bè đề nghị trả tiền vay nóng. Cực chẳng đã, tôi đành bán tống bán tháo khi giá trị tài sản chỉ còn khoảng 40 triệu đồng, vay thêm mấy người thân quen để trả nợ sau nhiều đêm trằn trọc vì thấm đòn đau.
Anh bạn đồng nghiệp chia sẻ, ngày đầu tiên dự một lớp đầu tư tiền mã hóa, diễn giả nói: “Cơ hội thay đổi cuộc sống trên thị trường tiền mã hóa rất nhiều, rất lớn. Nếu học xong buổi dẫn nhập này mà không mất ngủ thì xem như chưa tìm thấy cơ hội”. Quả thực, đêm đó anh mất ngủ. Mất ngủ vì như bắt gặp một mỏ vàng lộ thiên mà bấy lâu không nhận ra, mất ngủ vì thấy mình đang đứng trước cơ hội bắt đồng tiền làm việc cho mình thay vì phải làm việc vì tiền. Nhưng sợ đi theo vết xe đổ của tôi, anh không đầu tư vào token mới niêm yết mà đầu tư vào đồng coin chủ lực (bitcoin).
Đồng coin này chiếm phần lớn thị phần của tiền mã hóa, có độ ổn định rất cao, đã ra đời và phát triển 15 năm nay, không có nguy cơ “lùa gà” như nhiều dự án tiền ảo mới xuất hiện.
Sau khoảng hai tháng, anh than thở: “Đầu tư tiền mã hóa quả là rủi ro, tôi lỗ nặng rồi”. Căn nguyên của việc này là do anh dùng tiền đóng học phí cho con và tiền chi tiêu trong gia đình nhiều tháng để “lướt sóng”, hy vọng kiếm được một khoản vì thời điểm mua coin, trend đang lên, nhiều người đổ xô đầu tư. Cái mà anh gọi là đầu tư thực chất chỉ là đầu cơ ngắn hạn theo đám đông. Đồng bitcoin thời điểm ấy có giá khoảng 50.000 đô la Mỹ, sau khi gặp bull trap (bẫy tăng giá) thì bổ nhào và giữ mức giá khoảng 30.000 đô la trong nhiều ngày. Đến lúc phải chi tiêu, anh dằn lòng bán cắt lỗ để rút vốn ra.
Những nhà đầu tư dài hạn án binh bất động trong giai đoạn bổ nhào ấy sau đó khoảng một năm đã nhân đôi tài sản hoặc nhiều hơn thế vì bitcoin nhiều lần vượt mức 60.000-70.000 đô la và gần đây đã lên tới 100.000 đô la. Nhưng đó là quả ngọt của hoạt động đầu tư theo đúng nghĩa, ngoài ra còn nhiều người tham gia thị trường này nhưng không nắm vững phương pháp đầu tư đã bị thua lỗ một cách tức tưởi và đổ lỗi cho sự rủi ro của thị trường.
Có nhiều hình thức kiếm tiền trong môi trường tiền mã hóa và tài sản ảo trên nền tảng công nghệ blockchain. Người đầu tư và người đầu cơ có thể mua tiền kỹ thuật số (được giao dịch rộng rãi, có khả năng chuyển đổi thành tiền pháp định) và tiền ảo (được trao đổi trong phạm vi hẹp theo diện hàng hóa nhiều hơn tiền tệ, không gắn với quyền mặc định được chuyển đổi sang tiền pháp định).
Họ cũng có thể canh mua những token mới niêm yết trước khi được bơm vốn hoặc mua tại những vòng gọi vốn để đạt mức lợi nhuận cực cao. Họ cũng có thể buôn bán những tài sản ảo như đất, nông trang, nhà hàng… trong vũ trụ ảo Metaverse. Việc đầu tư vào các GameFi (game tài chính), vừa chơi vừa kiếm tiền cũng tạo ra nhiều triệu phú.
Tổng vốn hóa của thị trường crypto toàn cầu hiện đạt khoảng 4.000 tỉ đô la, con số tương ứng của thị trường chứng khoán toàn cầu là khoảng 100.000 tỉ đô la. Thực tế, thị trường crypto còn rất nhỏ bé so với chứng khoán truyền thống, bất động sản và vàng. Đó là lý do quan trọng của việc một khoản vốn hàng chục triệu đô la chẳng thấm tháp gì khi được đầu tư vào một mã chứng khoán nhưng sẽ tạo ra tăng trưởng đột biến khi được rót vào một token tiền ảo. Điều này cũng tương tự việc một gáo nước chẳng tạo nên biến động gì khi được đổ vào bể nuôi cá, nhưng lại làm nước trong một chiếc bình thay đổi rõ rệt.
Biên độ tăng giảm giá crypto cao gấp nhiều lần so với chứng khoán truyền thống. Chính vì vậy, sẽ là quá mạo hiểm nếu dùng công cụ margin khi giao dịch; bản thân giao dịch bình thường đã cao hơn cả margin trong chứng khoán truyền thống. Đã có nhiều người mất trắng chỉ trong một khoảng thời gian ngắn vì dùng công cụ này trong giao dịch.
Thế nhưng, đó chưa phải là rủi ro lớn ở thị trường crypto. Những hiểm họa tại thị trường này chủ yếu đến từ các hành vi lừa đảo tinh vi qua mạng Internet; dụ đầu tư vào dự án rồi ôm tiền “cao chạy, xa bay”; sự sai sót về thao tác kỹ thuật và sai lầm về quản lý tài chính. Trong đó, ba yếu tố đầu tiên không gây ảnh hưởng xuyên suốt bằng việc quản lý tài chính.
Người có phương pháp quản lý tài chính tốt biết cách chia nhỏ số tiền mà mình đang có thành nhiều phần khác nhau: phần dành cho chi tiêu hàng ngày trong gia đình, phần dành cho chi tiêu của bản thân đủ để sử dụng ít nhất sáu tháng, đảm bảo an toàn ngay cả khi có biến động lớn về kinh tế như mất việc; phần dành để ứng phó rủi ro như điều trị bệnh…
Phần cuối cùng mới dành cho hoạt động đầu tư trên nguyên tắc đây là số vốn thực sự nhàn rỗi trong khoảng năm năm tới, đồng thời chia nhỏ để “không bỏ hết trứng vào một giỏ”, không mua ồ ạt một lúc và khi thị trường giảm đến mức cực đoan vẫn còn tiền mua vào.
Không riêng lĩnh vực crypto, hoạt động đầu tư trong tất cả lĩnh vực khác như cổ phiếu truyền thống, bất động sản hay vàng đều bắt đầu từ việc quản lý tài chính chứ không phải ở thời điểm bấm nút chi tiêu, nghĩa là trước thời điểm bấm nút chi tiêu rất nhiều. Toàn bộ hoạt động từ quản lý tài chính đến mua bán cần xuất phát từ lý trí tỉnh táo thay vì cảm xúc tức thì, tâm lý đám đông.
Ở đó, nhà đầu tư chuyên nghiệp là người có trách nhiệm với bản thân và gia đình, không lấy tiền đóng học phí cho con, tiền trang trải cuộc sống hàng ngày để đầu tư, để rồi “bán lúa non” khi cần dùng đến và thốt lên câu cửa miệng vô căn cứ: “Lĩnh vực đầu tư này rủi ro quá!”.
.png)
