Xin chào, tôi có thể giúp gì cho bạn hôm nay?

Hiệu ứng ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n l&agrave; một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n phổ biến khiến c&aacute;c nh&agrave; đầu tư mắc phải những sai lầm kh&ocirc;ng đ&aacute;ng c&oacute;.

Nguyễn Phương Tri

Chi nh&aacute;nh Trung t&acirc;m Nghi&ecirc;n cứu Khoa học v&agrave; Đ&agrave;o tạo chứng kho&aacute;n tại TP. Hồ Ch&iacute; Minh

Nguyễn Minh Ho&agrave;ng

Trung t&acirc;m Nghi&ecirc;n cứu x&atilde; hội li&ecirc;n ng&agrave;nh, Trường Đại học Phenikaa

&ldquo;Nghề bắt c&aacute; gia truyền đ&atilde; đạt cực đỉnh t&agrave;i hoa, được thi&ecirc;n hạ t&ocirc;n l&agrave; &ldquo;b&oacute;i&rdquo;&rdquo;

Tr&iacute;ch &ldquo;Gia truyền&rdquo;,&nbsp;tuyển tập truyện B&oacute;i c&aacute; (2022)

(B&agrave;i viết nằm trong chuỗi b&agrave;i t&igrave;m hiểu v&agrave; l&yacute; giải c&aacute;c hiện tượng t&acirc;m l&yacute; h&agrave;nh vi đầu tư t&agrave;i ch&iacute;nh th&ocirc;ng qua lăng k&iacute;nh l&yacute; thuyết mindsponge).

<h2>Ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t (illusion of control)</h2>

Nghi&ecirc;n cứu nổi tiếng của Ellen Langer v&agrave;o năm 1975 c&oacute; t&ecirc;n l&agrave; &quot;The Illusion of Control&quot; (&ldquo;Ảo gi&aacute;c về Khả năng Kiểm so&aacute;t&rdquo;). Trong nghi&ecirc;n cứu n&agrave;y, Langer đ&atilde; kh&aacute;m ph&aacute; c&aacute;ch m&agrave; con người tin rằng, họ c&oacute; khả năng kiểm so&aacute;t c&aacute;c sự kiện ngẫu nhi&ecirc;n. B&agrave; đ&atilde; tiến h&agrave;nh một loạt th&iacute; nghiệm để chứng minh rằng, mọi người thường c&oacute; xu hướng đ&aacute;nh gi&aacute; qu&aacute; cao sự kiểm so&aacute;t của m&igrave;nh trong c&aacute;c t&igrave;nh huống thuần t&uacute;y ngẫu nhi&ecirc;n, chẳng hạn như tung x&uacute;c xắc hoặc chơi xổ số [1].

Nghi&ecirc;n cứu n&agrave;y đ&atilde; trở th&agrave;nh nền tảng quan trọng trong lĩnh vực t&acirc;m l&yacute; học nhận thức v&agrave; t&agrave;i ch&iacute;nh h&agrave;nh vi, gi&uacute;p giải th&iacute;ch tại sao nh&agrave; đầu tư thường c&oacute; cảm gi&aacute;c &quot;ảo tưởng kiểm so&aacute;t&quot; khi ra quyết định trong thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh.

Hiệu ứng&nbsp;ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t&nbsp;trong đầu tư chứng kho&aacute;n&nbsp;l&agrave; một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n phổ biến khiến c&aacute;c nh&agrave; đầu tư mắc phải những sai lầm kh&ocirc;ng đ&aacute;ng c&oacute;. Nh&agrave; đầu tư, dưới ảnh hưởng của ảo tưởng kiểm so&aacute;t, tin rằng họ c&oacute; thể dự đo&aacute;n v&agrave; kiểm so&aacute;t c&aacute;c biến động của thị trường chứng kho&aacute;n nhiều hơn thực tế, ngay cả khi thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh phụ thuộc v&agrave;o rất nhiều yếu tố ngẫu nhi&ecirc;n v&agrave; kh&ocirc;ng thể đo&aacute;n trước. Theo nghi&ecirc;n cứu của Vuong v&agrave; Phuc [2], số nh&agrave; đầu tư chứng kho&aacute;n tại Việt Nam c&oacute; hiệu ứng ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t chiếm 41.3% trong mẫu khảo s&aacute;t.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20241018/images/ao-giac-ve-kha-nang-kiem-soat-illusion-of-control-trong-dau-tu-chung-khoan-qua-goc-nhin-xu-ly-thong-tin_1.png" style="height:555px; width:555px">

Một số biểu hiện thường thấy của hiệu ứng n&agrave;y trong đầu tư chứng kho&aacute;n gồm c&oacute;:

<ul>
	<li>Tự tin qu&aacute; mức v&agrave;o khả năng dự đo&aacute;n: Nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể cho rằng, m&igrave;nh c&oacute; khả năng dự đo&aacute;n ch&iacute;nh x&aacute;c xu hướng của thị trường dựa tr&ecirc;n c&aacute;c ph&acirc;n t&iacute;ch c&aacute; nh&acirc;n, trong khi thực tế, nhiều biến động thị trường l&agrave; ngẫu nhi&ecirc;n v&agrave; kh&ocirc;ng thể dự đo&aacute;n được.</li>
	<li>Tăng cường giao dịch: Ảo tưởng kiểm so&aacute;t khiến nh&agrave; đầu tư tin rằng, họ c&oacute; thể chọn đ&uacute;ng thời điểm để mua v&agrave; b&aacute;n cổ phiếu, dẫn đến việc giao dịch qu&aacute; mức. Điều n&agrave;y l&agrave;m tăng chi ph&iacute; giao dịch v&agrave; rủi ro, c&oacute; thể ảnh hưởng ti&ecirc;u cực đến hiệu suất đầu tư tổng thể.</li>
	<li>Đ&aacute;nh gi&aacute; sai về rủi ro: Do tin rằng họ c&oacute; thể kiểm so&aacute;t được thị trường, nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể đ&aacute;nh gi&aacute; thấp c&aacute;c rủi ro v&agrave; đầu tư v&agrave;o c&aacute;c khoản đầu tư c&oacute; độ rủi ro cao hơn, m&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; biện ph&aacute;p ph&ograve;ng ngừa th&iacute;ch hợp [3].</li>
</ul>

<h2>G&oacute;c nh&igrave;n xử l&yacute; th&ocirc;ng tin&nbsp;về&nbsp;illusion of control</h2>

L&yacute; thuyết&nbsp;mindsponge, được ph&aacute;t triển bởi GS. Vương Qu&acirc;n Ho&agrave;ng, cung cấp một khung l&yacute; thuyết gi&uacute;p giải th&iacute;ch qu&aacute; tr&igrave;nh con người tiếp nhận v&agrave; xử l&yacute; th&ocirc;ng tin [4]. Th&ocirc;ng qua qu&aacute; tr&igrave;nh tương t&aacute;c v&agrave; xử l&yacute; th&ocirc;ng tin hấp thu được từ m&ocirc;i trường b&ecirc;n ngo&agrave;i t&acirc;m tr&iacute;, con người sẽ h&igrave;nh th&agrave;nh những nhận thức chủ quan về khả năng t&aacute;c động v&agrave; bị t&aacute;c động giữa c&aacute;c yếu tố nhận biết được [5,6]. C&aacute;c nhận thức chủ quan n&agrave;y sẽ h&igrave;nh th&agrave;nh&nbsp;kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan về sự ảnh hưởng&nbsp;(subjective sphere of influence) [7]. Sự tương t&aacute;c trong kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y c&oacute; t&aacute;c động đến qu&aacute; tr&igrave;nh t&acirc;m l&yacute;, nhận thức, v&agrave; h&agrave;nh vi của nh&agrave; đầu tư. Tuy nhi&ecirc;n, sự tương t&aacute;c trong kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y chỉ gi&uacute;p phản &aacute;nh thực tế của thị trường m&agrave; nh&agrave; đầu tư nhận thức được, chứ kh&ocirc;ng ho&agrave;n to&agrave;n l&agrave; những g&igrave; đang diễn ra tr&ecirc;n thị trường trong thực tế. Sự kh&ocirc;ng tr&ugrave;ng khớp giữa kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y v&agrave; thực tế dẫn đến những ảo gi&aacute;c về sự tương t&aacute;c của c&aacute;c yếu tố xung quanh nh&agrave; đầu tư, trong đ&oacute; c&oacute; ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t (illusion of control). V&igrave; thế, l&yacute; thuyết n&agrave;y c&oacute; thể được sử dụng để giải th&iacute;ch&nbsp;hiệu quả&nbsp;ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n v&agrave; đưa ra c&aacute;c khuyến nghị ph&ugrave; hợp.

<ul>
	<li>Tiếp nhận th&ocirc;ng tin c&oacute; chọn lọc: Theo l&yacute; thuyết mindsponge, nh&agrave; đầu tư hoạt động như một &quot;miếng bọt biển&quot;, hấp thụ th&ocirc;ng tin từ m&ocirc;i trường b&ecirc;n ngo&agrave;i, nhưng đồng thời sử dụng hệ thống gi&aacute; trị nội tại để lọc th&ocirc;ng tin. Với ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t, nh&agrave; đầu tư c&oacute; xu hướng tiếp nhận v&agrave; giữ lại những th&ocirc;ng tin quen thuộc v&agrave; tương th&iacute;ch với c&aacute;c gi&aacute; trị nội tại, cũng như l&agrave;m cho họ bỏ qua c&aacute;c dấu hiệu ngẫu nhi&ecirc;n hoặc kh&ocirc;ng thể kiểm so&aacute;t được trong thị trường chứng kho&aacute;n. Điều n&agrave;y tạo điều kiện cho sự khởi sinh của cảm gi&aacute;c kiểm so&aacute;t của họ đối với thị trường.</li>
	<li>B&aacute;m v&iacute;u v&agrave;o hệ thống niềm tin cũ: Khi niềm tin đ&atilde; được thiết lập trong t&acirc;m tr&iacute;, nh&agrave; đầu tư sẽ kh&oacute; từ bỏ ch&uacute;ng. Sự tồn tại của c&aacute;c niềm tin n&agrave;y sẽ tạo cho họ cảm gi&aacute;c rằng họ c&oacute; thể kiểm so&aacute;t hoặc dự đo&aacute;n ch&iacute;nh x&aacute;c thị trường, ngay cả khi c&oacute; những bằng chứng tr&aacute;i ngược. Đ&acirc;y l&agrave; cơ chế dẫn đến việc&nbsp;giao dịch qu&aacute; mức&nbsp;hoặc&nbsp;giữ lại c&aacute;c khoản đầu tư thua lỗ, những v&iacute; dụ điển h&igrave;nh của ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t.</li>
	<li>Từ chối c&aacute;c th&ocirc;ng tin mới: Th&ocirc;ng tin mới m&acirc;u thuẫn với hệ thống niềm tin hiện tại sẽ dễ bị lọc ra v&agrave; loại bỏ. Nh&agrave; đầu tư bị ảnh hưởng bởi ảo tưởng kiểm so&aacute;t thường c&oacute; xu hướng bỏ qua c&aacute;c dữ liệu thị trường kh&aacute;ch quan hoặc kh&ocirc;ng lắng nghe c&aacute;c khuyến c&aacute;o từ chuy&ecirc;n gia tr&aacute;i ngược với niềm tin ban đầu, v&igrave; lắng nghe ch&uacute;ng sẽ l&agrave;m giảm đi niềm tin của họ, cũng như khả năng kiểm so&aacute;t của m&igrave;nh.</li>
</ul>

<h2>Khuyến nghị theo l&yacute; thuyết mindsponge</h2>

Từ g&oacute;c nh&igrave;n xử l&yacute; th&ocirc;ng tin, c&aacute;c nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể thực hiện một số giải ph&aacute;p sau để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o trạng th&aacute;i ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t:

<ul>
	<li>Mở rộng hệ thống gi&aacute; trị v&agrave; nhận thức: Để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o bẫy của ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t, nh&agrave; đầu tư cần học c&aacute;ch mở rộng hệ thống gi&aacute; trị v&agrave; niềm tin của m&igrave;nh bằng c&aacute;ch tiếp nhận đa dạng nguồn th&ocirc;ng tin hơn. Điều n&agrave;y bao gồm việc t&igrave;m hiểu s&acirc;u hơn về c&aacute;c yếu tố kh&ocirc;ng thể kiểm so&aacute;t trong thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh, như biến động to&agrave;n cầu, ch&iacute;nh s&aacute;ch kinh tế v&agrave; c&aacute;c yếu tố rủi ro kh&ocirc;ng thể dự đo&aacute;n.</li>
	<li>X&acirc;y dựng cơ chế lọc th&ocirc;ng tin đa chiều: Mindsponge gợi &yacute; rằng nh&agrave; đầu tư cần ph&aacute;t triển cơ chế lọc th&ocirc;ng tin đa chiều hơn. Thay v&igrave; chỉ giữ lại những th&ocirc;ng tin củng cố niềm tin kiểm so&aacute;t, họ n&ecirc;n ph&acirc;n t&iacute;ch kỹ lưỡng c&aacute;c dữ liệu thị trường v&agrave; dự b&aacute;o từ nhiều nguồn kh&aacute;c nhau, đặc biệt l&agrave; những th&ocirc;ng tin tr&aacute;i chiều.</li>
	<li>Tạo ra một hệ thống quyết định dựa tr&ecirc;n dữ liệu thực tế: Nh&agrave; đầu tư cần x&acirc;y dựng một hệ thống ra quyết định dựa tr&ecirc;n c&aacute;c yếu tố kh&aacute;ch quan, thay v&igrave; dựa v&agrave;o c&aacute;c niềm tin v&agrave; nhận định chủ quan, c&aacute;c yếu tố dễ tạo ra ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t. Việc ra quyết định dựa tr&ecirc;n số liệu cụ thể v&agrave; khoa học, chẳng hạn như ph&acirc;n t&iacute;ch kỹ thuật v&agrave; ph&acirc;n t&iacute;ch cơ bản gi&uacute;p phản &aacute;nh thực tế thị trường, sẽ gi&uacute;p giảm thiểu sự kh&ocirc;ng tr&ugrave;ng khớp giữa tư duy chủ quan v&agrave; thực tế kh&aacute;ch quan, từ đ&oacute; giảm rủi ro sai lầm do ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t g&acirc;y ra.</li>
</ul>

L&yacute; thuyết mindsponge cung cấp một c&aacute;ch tiếp cận hữu &iacute;ch để hiểu r&otilde; hơn về ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n. Bằng c&aacute;ch &aacute;p dụng khung l&yacute; thuyết n&agrave;y, nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể nhận ra v&agrave; hạn chế ảnh hưởng của ảo tưởng kiểm so&aacute;t, từ đ&oacute; cải thiện hiệu suất đầu tư.

<a href="https://kinhtevadubao.vn/ao-giac-ve-kha-nang-kiem-soat-illusion-of-control-trong-dau-tu-chung-khoan-qua-goc-nhin-xu-ly-thong-tin-30066.html">Link gốc</a>

Hiệu ứng ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n l&agrave; một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n phổ biến khiến c&aacute;c nh&agrave; đầu tư mắc phải những sai lầm kh&ocirc;ng đ&aacute;ng c&oacute;.

Nguyễn Phương Tri

Chi nh&aacute;nh Trung t&acirc;m Nghi&ecirc;n cứu Khoa học v&agrave; Đ&agrave;o tạo chứng kho&aacute;n tại TP. Hồ Ch&iacute; Minh

Nguyễn Minh Ho&agrave;ng

Trung t&acirc;m Nghi&ecirc;n cứu x&atilde; hội li&ecirc;n ng&agrave;nh, Trường Đại học Phenikaa

&ldquo;Nghề bắt c&aacute; gia truyền đ&atilde; đạt cực đỉnh t&agrave;i hoa, được thi&ecirc;n hạ t&ocirc;n l&agrave; &ldquo;b&oacute;i&rdquo;&rdquo;

Tr&iacute;ch &ldquo;Gia truyền&rdquo;,&nbsp;tuyển tập truyện B&oacute;i c&aacute; (2022)

(B&agrave;i viết nằm trong chuỗi b&agrave;i t&igrave;m hiểu v&agrave; l&yacute; giải c&aacute;c hiện tượng t&acirc;m l&yacute; h&agrave;nh vi đầu tư t&agrave;i ch&iacute;nh th&ocirc;ng qua lăng k&iacute;nh l&yacute; thuyết mindsponge).

<h2>Ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t (illusion of control)</h2>

Nghi&ecirc;n cứu nổi tiếng của Ellen Langer v&agrave;o năm 1975 c&oacute; t&ecirc;n l&agrave; &quot;The Illusion of Control&quot; (&ldquo;Ảo gi&aacute;c về Khả năng Kiểm so&aacute;t&rdquo;). Trong nghi&ecirc;n cứu n&agrave;y, Langer đ&atilde; kh&aacute;m ph&aacute; c&aacute;ch m&agrave; con người tin rằng, họ c&oacute; khả năng kiểm so&aacute;t c&aacute;c sự kiện ngẫu nhi&ecirc;n. B&agrave; đ&atilde; tiến h&agrave;nh một loạt th&iacute; nghiệm để chứng minh rằng, mọi người thường c&oacute; xu hướng đ&aacute;nh gi&aacute; qu&aacute; cao sự kiểm so&aacute;t của m&igrave;nh trong c&aacute;c t&igrave;nh huống thuần t&uacute;y ngẫu nhi&ecirc;n, chẳng hạn như tung x&uacute;c xắc hoặc chơi xổ số [1].

Nghi&ecirc;n cứu n&agrave;y đ&atilde; trở th&agrave;nh nền tảng quan trọng trong lĩnh vực t&acirc;m l&yacute; học nhận thức v&agrave; t&agrave;i ch&iacute;nh h&agrave;nh vi, gi&uacute;p giải th&iacute;ch tại sao nh&agrave; đầu tư thường c&oacute; cảm gi&aacute;c &quot;ảo tưởng kiểm so&aacute;t&quot; khi ra quyết định trong thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh.

Hiệu ứng&nbsp;ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t&nbsp;trong đầu tư chứng kho&aacute;n&nbsp;l&agrave; một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n phổ biến khiến c&aacute;c nh&agrave; đầu tư mắc phải những sai lầm kh&ocirc;ng đ&aacute;ng c&oacute;. Nh&agrave; đầu tư, dưới ảnh hưởng của ảo tưởng kiểm so&aacute;t, tin rằng họ c&oacute; thể dự đo&aacute;n v&agrave; kiểm so&aacute;t c&aacute;c biến động của thị trường chứng kho&aacute;n nhiều hơn thực tế, ngay cả khi thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh phụ thuộc v&agrave;o rất nhiều yếu tố ngẫu nhi&ecirc;n v&agrave; kh&ocirc;ng thể đo&aacute;n trước. Theo nghi&ecirc;n cứu của Vuong v&agrave; Phuc [2], số nh&agrave; đầu tư chứng kho&aacute;n tại Việt Nam c&oacute; hiệu ứng ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t chiếm 41.3% trong mẫu khảo s&aacute;t.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20241018/images/ao-giac-ve-kha-nang-kiem-soat-illusion-of-control-trong-dau-tu-chung-khoan-qua-goc-nhin-xu-ly-thong-tin_1.png" style="height:555px; width:555px" />

Một số biểu hiện thường thấy của hiệu ứng n&agrave;y trong đầu tư chứng kho&aacute;n gồm c&oacute;:

<ul>
	<li>Tự tin qu&aacute; mức v&agrave;o khả năng dự đo&aacute;n: Nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể cho rằng, m&igrave;nh c&oacute; khả năng dự đo&aacute;n ch&iacute;nh x&aacute;c xu hướng của thị trường dựa tr&ecirc;n c&aacute;c ph&acirc;n t&iacute;ch c&aacute; nh&acirc;n, trong khi thực tế, nhiều biến động thị trường l&agrave; ngẫu nhi&ecirc;n v&agrave; kh&ocirc;ng thể dự đo&aacute;n được.</li>
	<li>Tăng cường giao dịch: Ảo tưởng kiểm so&aacute;t khiến nh&agrave; đầu tư tin rằng, họ c&oacute; thể chọn đ&uacute;ng thời điểm để mua v&agrave; b&aacute;n cổ phiếu, dẫn đến việc giao dịch qu&aacute; mức. Điều n&agrave;y l&agrave;m tăng chi ph&iacute; giao dịch v&agrave; rủi ro, c&oacute; thể ảnh hưởng ti&ecirc;u cực đến hiệu suất đầu tư tổng thể.</li>
	<li>Đ&aacute;nh gi&aacute; sai về rủi ro: Do tin rằng họ c&oacute; thể kiểm so&aacute;t được thị trường, nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể đ&aacute;nh gi&aacute; thấp c&aacute;c rủi ro v&agrave; đầu tư v&agrave;o c&aacute;c khoản đầu tư c&oacute; độ rủi ro cao hơn, m&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; biện ph&aacute;p ph&ograve;ng ngừa th&iacute;ch hợp [3].</li>
</ul>

<h2>G&oacute;c nh&igrave;n xử l&yacute; th&ocirc;ng tin&nbsp;về&nbsp;illusion of control</h2>

L&yacute; thuyết&nbsp;mindsponge, được ph&aacute;t triển bởi GS. Vương Qu&acirc;n Ho&agrave;ng, cung cấp một khung l&yacute; thuyết gi&uacute;p giải th&iacute;ch qu&aacute; tr&igrave;nh con người tiếp nhận v&agrave; xử l&yacute; th&ocirc;ng tin [4]. Th&ocirc;ng qua qu&aacute; tr&igrave;nh tương t&aacute;c v&agrave; xử l&yacute; th&ocirc;ng tin hấp thu được từ m&ocirc;i trường b&ecirc;n ngo&agrave;i t&acirc;m tr&iacute;, con người sẽ h&igrave;nh th&agrave;nh những nhận thức chủ quan về khả năng t&aacute;c động v&agrave; bị t&aacute;c động giữa c&aacute;c yếu tố nhận biết được [5,6]. C&aacute;c nhận thức chủ quan n&agrave;y sẽ h&igrave;nh th&agrave;nh&nbsp;kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan về sự ảnh hưởng&nbsp;(subjective sphere of influence) [7]. Sự tương t&aacute;c trong kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y c&oacute; t&aacute;c động đến qu&aacute; tr&igrave;nh t&acirc;m l&yacute;, nhận thức, v&agrave; h&agrave;nh vi của nh&agrave; đầu tư. Tuy nhi&ecirc;n, sự tương t&aacute;c trong kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y chỉ gi&uacute;p phản &aacute;nh thực tế của thị trường m&agrave; nh&agrave; đầu tư nhận thức được, chứ kh&ocirc;ng ho&agrave;n to&agrave;n l&agrave; những g&igrave; đang diễn ra tr&ecirc;n thị trường trong thực tế. Sự kh&ocirc;ng tr&ugrave;ng khớp giữa kh&ocirc;ng gian nhận thức chủ quan n&agrave;y v&agrave; thực tế dẫn đến những ảo gi&aacute;c về sự tương t&aacute;c của c&aacute;c yếu tố xung quanh nh&agrave; đầu tư, trong đ&oacute; c&oacute; ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t (illusion of control). V&igrave; thế, l&yacute; thuyết n&agrave;y c&oacute; thể được sử dụng để giải th&iacute;ch&nbsp;hiệu quả&nbsp;ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n v&agrave; đưa ra c&aacute;c khuyến nghị ph&ugrave; hợp.

<ul>
	<li>Tiếp nhận th&ocirc;ng tin c&oacute; chọn lọc: Theo l&yacute; thuyết mindsponge, nh&agrave; đầu tư hoạt động như một &quot;miếng bọt biển&quot;, hấp thụ th&ocirc;ng tin từ m&ocirc;i trường b&ecirc;n ngo&agrave;i, nhưng đồng thời sử dụng hệ thống gi&aacute; trị nội tại để lọc th&ocirc;ng tin. Với ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t, nh&agrave; đầu tư c&oacute; xu hướng tiếp nhận v&agrave; giữ lại những th&ocirc;ng tin quen thuộc v&agrave; tương th&iacute;ch với c&aacute;c gi&aacute; trị nội tại, cũng như l&agrave;m cho họ bỏ qua c&aacute;c dấu hiệu ngẫu nhi&ecirc;n hoặc kh&ocirc;ng thể kiểm so&aacute;t được trong thị trường chứng kho&aacute;n. Điều n&agrave;y tạo điều kiện cho sự khởi sinh của cảm gi&aacute;c kiểm so&aacute;t của họ đối với thị trường.</li>
	<li>B&aacute;m v&iacute;u v&agrave;o hệ thống niềm tin cũ: Khi niềm tin đ&atilde; được thiết lập trong t&acirc;m tr&iacute;, nh&agrave; đầu tư sẽ kh&oacute; từ bỏ ch&uacute;ng. Sự tồn tại của c&aacute;c niềm tin n&agrave;y sẽ tạo cho họ cảm gi&aacute;c rằng họ c&oacute; thể kiểm so&aacute;t hoặc dự đo&aacute;n ch&iacute;nh x&aacute;c thị trường, ngay cả khi c&oacute; những bằng chứng tr&aacute;i ngược. Đ&acirc;y l&agrave; cơ chế dẫn đến việc&nbsp;giao dịch qu&aacute; mức&nbsp;hoặc&nbsp;giữ lại c&aacute;c khoản đầu tư thua lỗ, những v&iacute; dụ điển h&igrave;nh của ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t.</li>
	<li>Từ chối c&aacute;c th&ocirc;ng tin mới: Th&ocirc;ng tin mới m&acirc;u thuẫn với hệ thống niềm tin hiện tại sẽ dễ bị lọc ra v&agrave; loại bỏ. Nh&agrave; đầu tư bị ảnh hưởng bởi ảo tưởng kiểm so&aacute;t thường c&oacute; xu hướng bỏ qua c&aacute;c dữ liệu thị trường kh&aacute;ch quan hoặc kh&ocirc;ng lắng nghe c&aacute;c khuyến c&aacute;o từ chuy&ecirc;n gia tr&aacute;i ngược với niềm tin ban đầu, v&igrave; lắng nghe ch&uacute;ng sẽ l&agrave;m giảm đi niềm tin của họ, cũng như khả năng kiểm so&aacute;t của m&igrave;nh.</li>
</ul>

<h2>Khuyến nghị theo l&yacute; thuyết mindsponge</h2>

Từ g&oacute;c nh&igrave;n xử l&yacute; th&ocirc;ng tin, c&aacute;c nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể thực hiện một số giải ph&aacute;p sau để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o trạng th&aacute;i ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t:

<ul>
	<li>Mở rộng hệ thống gi&aacute; trị v&agrave; nhận thức: Để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o bẫy của ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t, nh&agrave; đầu tư cần học c&aacute;ch mở rộng hệ thống gi&aacute; trị v&agrave; niềm tin của m&igrave;nh bằng c&aacute;ch tiếp nhận đa dạng nguồn th&ocirc;ng tin hơn. Điều n&agrave;y bao gồm việc t&igrave;m hiểu s&acirc;u hơn về c&aacute;c yếu tố kh&ocirc;ng thể kiểm so&aacute;t trong thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh, như biến động to&agrave;n cầu, ch&iacute;nh s&aacute;ch kinh tế v&agrave; c&aacute;c yếu tố rủi ro kh&ocirc;ng thể dự đo&aacute;n.</li>
	<li>X&acirc;y dựng cơ chế lọc th&ocirc;ng tin đa chiều: Mindsponge gợi &yacute; rằng nh&agrave; đầu tư cần ph&aacute;t triển cơ chế lọc th&ocirc;ng tin đa chiều hơn. Thay v&igrave; chỉ giữ lại những th&ocirc;ng tin củng cố niềm tin kiểm so&aacute;t, họ n&ecirc;n ph&acirc;n t&iacute;ch kỹ lưỡng c&aacute;c dữ liệu thị trường v&agrave; dự b&aacute;o từ nhiều nguồn kh&aacute;c nhau, đặc biệt l&agrave; những th&ocirc;ng tin tr&aacute;i chiều.</li>
	<li>Tạo ra một hệ thống quyết định dựa tr&ecirc;n dữ liệu thực tế: Nh&agrave; đầu tư cần x&acirc;y dựng một hệ thống ra quyết định dựa tr&ecirc;n c&aacute;c yếu tố kh&aacute;ch quan, thay v&igrave; dựa v&agrave;o c&aacute;c niềm tin v&agrave; nhận định chủ quan, c&aacute;c yếu tố dễ tạo ra ảo gi&aacute;c về khả năng kiểm so&aacute;t. Việc ra quyết định dựa tr&ecirc;n số liệu cụ thể v&agrave; khoa học, chẳng hạn như ph&acirc;n t&iacute;ch kỹ thuật v&agrave; ph&acirc;n t&iacute;ch cơ bản gi&uacute;p phản &aacute;nh thực tế thị trường, sẽ gi&uacute;p giảm thiểu sự kh&ocirc;ng tr&ugrave;ng khớp giữa tư duy chủ quan v&agrave; thực tế kh&aacute;ch quan, từ đ&oacute; giảm rủi ro sai lầm do ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t g&acirc;y ra.</li>
</ul>

L&yacute; thuyết mindsponge cung cấp một c&aacute;ch tiếp cận hữu &iacute;ch để hiểu r&otilde; hơn về ảo gi&aacute;c kiểm so&aacute;t trong đầu tư chứng kho&aacute;n. Bằng c&aacute;ch &aacute;p dụng khung l&yacute; thuyết n&agrave;y, nh&agrave; đầu tư c&oacute; thể nhận ra v&agrave; hạn chế ảnh hưởng của ảo tưởng kiểm so&aacute;t, từ đ&oacute; cải thiện hiệu suất đầu tư.

<a href="https://kinhtevadubao.vn/ao-giac-ve-kha-nang-kiem-soat-illusion-of-control-trong-dau-tu-chung-khoan-qua-goc-nhin-xu-ly-thong-tin-30066.html">Link gốc</a>