Việc thực hiện Luật Quản lý nợ công năm 2017 đã tạo chuyển biến tích cực trong công tác vay và trả nợ, đến hết năm 2025, các chỉ tiêu an toàn nợ công đều thấp hơn nhiều so với giới hạn cho phép. Chính phủ đề xuất sửa toàn diện Luật Quản lý nợ công tại Kỳ họp thứ 10 theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án có vốn nước ngoài, yêu cầu bảo đảm minh bạch, công khai, hiệu quả trong quản lý nợ công.

Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công được xây dựng nhằm khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài. Ảnh: Song Lê

Trình bày Tờ trình Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, nội dung trọng tâm của Dự thảo Luật là tiếp tục thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền gắn liền với sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu quả quản trị. Dự thảo Luật sửa đổi toàn diện Điều 29 của Luật hiện hành nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc để khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài trong thời gian qua. Các bộ, cơ quan trung ương, UBND cấp tỉnh, doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, công ty con của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ gửi đề xuất khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài cho Bộ Tài chính.

Dự thảo Luật sửa đổi điều kiện cấp bảo lãnh theo hướng Bộ Tài chính không thực hiện thẩm định mà điều kiện để doanh nghiệp được cấp bảo lãnh là phải được thẩm định bởi ít nhất một tổ chức tín dụng được tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế xếp hạng tối thiểu ở mức thấp hơn một bậc so với mức xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam. Sau đó, hồ sơ mới gửi đến Bộ Tài chính để thẩm định cấp bảo lãnh. Đối với nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đề nghị xác định rõ trách nhiệm thẩm định, quyết định cấp bảo lãnh Chính phủ thuộc Bộ Tài chính.

Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép xây dựng và thông qua Dự án Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV nhằm nhanh chóng thể chế hóa chủ trương của Đảng, đẩy mạnh phân cấp phân quyền và giải quyết vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn.

Thảo luận tại tổ, một số đại biểu Quốc hội băn khoăn về khoản 1 Điều 29 về vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài tại Dự thảo Luật với quy định: “Các bộ, cơ quan trung ương, UBND cấp tỉnh, doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, công ty con của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ gửi đề xuất khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài cho Bộ Tài chính”.

Trao đổi, làm rõ hơn nội dung trên, đại biểu Lê Minh Nam (Cần Thơ) cho biết, đối với công ty con của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thì khi được vay vốn ODA vẫn phải thông qua công ty mẹ là đầu mối để quản lý, kiểm soát. Đây không chỉ là vấn đề liên quan đến trách nhiệm đối với khoản vay ODA mà còn liên quan đến công tác điều hành, quản lý tài chính doanh nghiệp đối với các công ty con.

Đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, công ty con của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (Cần Thơ) đề xuất giao cho doanh nghiệp tự thực hiện các thủ tục về đề xuất và đàm phán vay ODA mà không phải qua khâu trung gian trên cơ sở kế hoạch vay nợ hàng năm được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Ở khía cạnh khác, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, cần làm rõ và quy định chặt chẽ nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 35: “Bộ Tài chính ủy quyền cho ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với doanh nghiệp để đầu tư dự án sản xuất - kinh doanh theo phương thức cơ quan cho vay lại chịu toàn bộ rủi ro tín dụng. Trong trường hợp này, khoản cho vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ không tính vào tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng, một khách hàng và người có liên quan của khách hàng đó tại cơ quan được ủy quyền cho vay lại theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng”.

Theo ông Tùng, cần rà soát và đánh giá kỹ tác động của quy định này vì khi quy định cơ quan cho vay lại/ngân hàng thương mại chịu rủi ro, nhưng không tính dư nợ cấp tín dụng là không thống nhất với Luật Các tổ chức tín dụng.

Góp ý cho Dự thảo Luật, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, cần quy định chặt chẽ nội dung “cấp phát” tại điểm c, khoản 5, điều 29. Theo đó, một trong những nguyên tắc phân bổ vốn ODA là “Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát đối với UBND cấp tỉnh, đơn vị sự nghiệp công lập”.

Theo Chủ tịch Quốc hội, cần quy định chặt điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát, đánh giá tác động đối với ngân sách trung ương và có cơ chế giám sát, chế tài thực hiện để đảm bảo sử dụng hiệu quả vốn vay cấp phát cho địa phương.

Về nội dung cho vay lại của ngân hàng thương mại nhưng không tính vào dư nợ tín dụng, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị đánh giá cụ thể tác động. Đồng thời, đề nghị làm rõ trách nhiệm của các bên với rủi ro không trả được nợ.

Tham gia thảo luận tại tổ và giải trình về các vấn đề được đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Dự thảo Luật được xây dựng theo định hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc để khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn ODA, đặc biệt khi Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã sáp nhập thì thủ tục đã rút ngắn đáng kể.

Về rút ngắn thủ tục cho vay lại với các địa phương, các đơn vị sự nghiệp công lập, các doanh nghiệp, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, đây là điểm rất thuận lợi. Thực tế, công ty 100% vốn của các doanh nghiệp nhà nước lớn vay vốn ODA cũng là những tập đoàn, tổng công ty nhà nước rất lớn, rất cần được chủ động thực hiện kế hoạch kinh doanh, nên khi được chủ động đề xuất kế hoạch vay vốn và chịu trách nhiệm về khoản vay thì sẽ giảm thủ tục, rút ngắn thời gian thực hiện.

Tuy nhiên, Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu kỹ nội dung này để bảo đảm vẫn phải có trách nhiệm của công ty mẹ đối với các khoản vay và xem xét cả trường hợp doanh nghiệp do Nhà nước nắm vốn chi phối cũng có thể được đề xuất vay lại.

Đối với đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các cơ quan nghiên cứu thực hiện triển khai nhiệm vụ phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, có thể được thực hiện theo cơ chế cấp phát với các trường hợp chưa tự chủ được tài chính. Còn với các trường hợp đã tự chủ tài chính thì sẽ có tính toán, có cơ chế cho vay lại một phần. Đối với các địa phương, chính sách cấp phát cũng sẽ theo hướng xem xét, địa phương nào có thể được cấp phát 100%, địa phương nào sẽ chỉ được cấp phát một tỷ lệ nhất định.

“Trước đây, khi các địa phương, cơ quan đặt vấn đề vay vốn ODA, công tác chuẩn bị, tính toán chưa đầy đủ, kỹ càng, dẫn đến nhiều dự án trong quá trình triển khai mới phát sinh vấn đề, đặc biệt là hiệu quả dự án, hiệu quả tài chính đôi khi tính toán chưa kỹ lưỡng. Vay vốn ODA vẫn phải trả lãi, do đó cần đánh giá kỹ càng hiệu quả tài chính”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về việc bổ sung ngân hàng thương mại tham gia cho vay lại, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho rằng, đây là đề xuất nhằm tăng tính cạnh tranh, nhưng nếu cho vay lại mà các ngân hàng thương mại không chịu trách nhiệm thì có thể phát sinh rủi ro. Vì vậy, sẽ tiếp tục xem xét tính toán theo hướng tính toán rủi ro, phần nào không rủi ro thì không tính theo tinh thần chia sẻ trách nhiệm.

Xuân Yến

Link gốc